"W muzyce najbardziej cenię wolność" - Z Dorotą Olech, saksofonistką i producentką muzyczną rozmawia Tomasz Piątkowski.

"Jeśli będziesz chciał, żeby saksofon się z tobą zbratał niczym dusza z ciałem, musisz się i ty otworzyć przed nim.
Nie będziesz przed nim nic ukrywał, to i on nie będzie przed tobą. A na każdy twój fałsz zatnie się i nie popuści.
Ani wyżej, ani niżej, choćbyś płuca wydmuchał. Nie wystarczy zresztą płucami, będzie grał, a będzie martwy. Musisz całym sobą grać, także swoim bólem, swoim płaczem, swoim śmiechem,
nadziejami, snami, wszystkim, co jest w tobie, całym swoim życiem.
Bo to wszystko muzyka. Ty jesteś muzyką, nie saksofon."

Wiesław Myśliwski "Traktat o łuskaniu fasoli"

Saksofonistki od zawsze odznaczały się na tle pozostałych instrumentalistek swoim indywidualizmem, budząc przy tym podziw, szacunek i dreszcz emocji u płci brzydkiej. Do dziś nie wiadomo czy ktokolwiek podjął się poznania przyczyn tego zjawiska. Być możne jest ono niemożliwe do zbadania tak, jak niemożliwym jest zgłębienie tajemnic kobiecej duszy, która „cała jest muzyką". My spróbowaliśmy się tego dowiedzieć od naszej kolejnej rozmówczyni, Doroty Olech, z którą spotkaliśmy się w Dniu Kobiet w Krakowie. Ta utalentowana artystka i producentka muzyczna opowiedziała nam o swoich projektach muzycznych i wielkiej miłości do dźwięków saksofonu. 

fot. Jan Surmański

Dorota - absolwentka Akademii Muzycznej w Krakowie. Julia - ukończony Kijowski Instytut Muzyki oraz Kijowski Narodowy Uniwersytet na kierunku realizacja dźwięku. Agnieszka - ukończona Krakowska Szkoła Jazzu i Muzyki Rozrywkowej. Liliana - absolwentka Akademii Muzyczna na wydziale jazzu w Katowicach. Jesteście chyba najbardziej wykształconą formacją muzyczną jaką znam. 

Julia Amirova, Liliana Zieniawa, Aga Fijołek, Dorota Olech /fot. Denis Amirov

Dorota Olech: Realia są takie, że coraz więcej osób z mojego otoczenia, to są gruntownie wykształceni muzycy, a więc ja obecnie tylko z takimi osobami współpracuję. Nie dlatego, że ja mam takie wymagania i z innymi nie gram, ale dlatego, że większość tych osób posiada solidne wykształcenie, a co za tym idzie, uczestniczy też w wielu prestiżowych kursach i warsztatach muzycznych albo konsultuje się ze świetnymi muzykami. Dostępność do szkolnictwa muzycznego już jest dzisiaj tak powszechna, że raczej nie spotyka się już w grupach zawodowych muzyków, aby jakaś osoba nie miała doświadczenia z edukacją muzyczną, czy nie była wyedukowana w tym zakresie. 

Dorota Olech / fot. Paweł Pałka

Fuzzy Birds tworzą cztery piękne artystki: Dorota Olech - saksofon, Julia Amirova - klawisze, Agnieszka Fijołek - gitara basowa , Liliana Zieniawa - perkusja. Jak się spotkałyście i w jaki sposób powstało Fuzzy Birds?

Dorota Olech: Historia powstania zespołu jest dość długa (śmiech). Poznałyśmy się z dziewczynami w momencie, kiedy zobligowałam się pomóc swojej koleżance, z którą często występuję - Mili Morenie - kubańskiej wokalistce mieszkającej od wielu lat w Krakowie. Kilka lat temu Mili wpadła na pomysł, żeby zbudować żeński skład grający muzykę latyno - amerykańską. Zespół miał się składać z samych kobiet, ponieważ żeńskie składy są na topie. Zwróciła się więc do mnie z prośbą: Dorota help me (śmiech). Jako osoba z dość dobrą znajomością branży muzycznej zgodziłam się pomóc Mili. Poszukiwania muzyków okazały się jednak bardzo długie i mozolne. W momencie, kiedy w końcu udało mi się skompletować zespół, Mili, z powodów osobistych, odstąpiła ona od swojego pomysłu. Okazało się, że miałyśmy skład instrumentalny zespołu, ale nie było wokalistki, która go potrzebowała. Ponieważ wcześniej miałyśmy z dziewczynami już kilka jam session, to szkoda mi było rozstawać się z nimi, tym bardziej, że to są świetne instrumentalistki i bardzo fajne osoby. Szkoda mi było też wypracowanego materiału. Pomyślałam, że może lepiej nie komplikować sobie tego składu wokalem i grać instrumentalnie. Dziewczyny na to przystały i tak powstał Fuzzy Birds. 

Mili Morena, Dorota Olech / fot. Jan Surmański

Czy nazwa zespołu Fuzzy Birds (tłum. Rozmyte Ptaki) ma jakieś odniesienie do muzyki, którą wykonujecie? 

Dorota Olech: Początkowo miałyśmy się nazywać Four Women, jako nawiązanie do utworu Niny Simone “Four Women”. To piękny bluesowy utwór pod polskim tytułem „Cztery kobiety”, w którym każda, z innym kolorem cery, śpiewa swoja historię. Zamysł projektu był taki, że my jako te cztery kobiety będziemy wykonywały najpiękniejsze utwory div światowego jazzu i soulu. Weszłyśmy do studia z założeniem, że będziemy składem instrumentalnym grającym standardy - covery w naszych aranżacjach instrumentalnych. Nagrałyśmy w studiu dwa kawałki, spędziliśmy tam tylko może dwie godziny, ale w trakcie ich nagrywania okazało się, że każda z nas z innym wyobrażeniem naszej muzyki weszła do studia, a z całkiem innym z niego wyszła. Po odsłuchaniu próbki materiału w domu wiedziałam, że nie możemy być „Four Women”! To nie były „Cztery Kobiety”- to coś innego! Stworzyłyśmy wspólnie nową jakość i nie mogłyśmy ograniczać się tylko do „kobiet” w nazwie, które coś tam sobie grają. Byłyśmy zbyt nieoczywiste jak na „Four Women”. Powiedziałam do dziewczyn: Musimy być Fuzzy Birds! 

Czy nazwa „Fuzzy” odnosi się do każdej z was z osobna? Każda z was jest na swój sposób inna, czyli muzyka, którą wspólnie wykonujecie jest w pewien sposób rozmazana, rozmyta? 

Dorota Olech: Fuzzy to określenie bardzo wszechstronne, sugerujące, że coś jest nie tylko rozmazane, czy rozmyte, ale też kudłate, kędzierzawe i kanciaste. Mam nadzieję, że każdy nasz autorski utwór będzie coś innego sugerował i do czegoś innego brnął. A czemu Fuzzy Birds? Dlatego, że kiedy studiowałam bardzo chciałam grać sonatę saksofonową pod nazwą “Fuzzy birds”. Jest to sonata współczesna, która zawsze wydawała mi się nieobliczalna, nieprzewidywalna, poza wszelkimi normami, poza regułami ale mieszcząca się w kanonach czytelnego i pozytywnego odbioru. Pokazywała z jednej strony kunszt, pomysł, a z drugiej była nieosiągalna i nie do końca możliwa do całościowego objęcia. Jakie będzie Fuzzy Birds? Czy będzie zamglone, kędzierzawe lub kudłate - to muzyka pokaże. Ale to ma być coś, co ma dawać nową jakość. Będziemy czerpać z potencjałów, które każda z nas posiada. 

Chcecie uważać się za zespół czy za projekt? 

Dorota Olech: Ciężko mi teraz jest powiedzieć, bo dopiero pracujemy nad swoimi kawałkami, a co z tego będzie dalej, to muzyka pokaże. Ludzie sami nas określą. Czekamy na informację zwrotną. Boję się wiązać coś w zespół i „przywłaszczać” pewne osoby, bo prawda jest taka, że każda z nas ma swoje ambicje, dążenia i układa sobie w głowie swoją muzyczną i osobistą przyszłość. Nazywanie siebie zespołem, to trochę jak stygmatyzowanie. Zawsze bezpieczniejszym jest nazywanie się projektem, a z projektu zawsze może wywiązać się zespół. Poczekamy jak odbiorą nas ludzie. 

fot. Paweł Pałka

Jak zaczęła się twoja przygoda z saksofonem? 

Dorota Olech: Ja nie interesowałam się specjalnie saksofonem, bardziej mój tata. Jestem z rodziny muzycznej. Mój tata grał na akordeonie oraz saksofonie, a mnie i moją dwójkę rodzeństwa także umuzykalniał. Moja starsza siostra skrzętnie się z tego wybroniła, a ja i mój starszy brat trwaliśmy przy tym. Zanim poszłam do szkoły muzycznej, trochę próbowałam grać na pianinie, trochę na akordeonie i na klarnecie. Idąc do szkoły muzycznej bardzo chciałam grać na fortepianie, ponieważ bardzo mi się podobał ten instrument, ale nauczyciel w szkole do której zdawałam powiedział, że mam 13 lat i jest dla mnie zdecydowanie za późno na naukę gry na tym instrumencie, co oczywiście jest kompletną nieprawdą, bo jeśli ktoś bardzo chce grać, to nie ma żadnych ograniczeń wiekowych. Zdemotywowana przez nauczyciela pomyślałam więc o flecie. Podobało mi się jak dziewczyny w szkole wyglądały z fletami, ale z drugiej strony wiedziałam, że jeśli rodzice kupią mi flet, a ja nie będę na nim grać, to będą mi to wypominać (śmiech). W domu cały czas był saksofon, do którego nie byłam początkowo przekonana, dopóki pewnego razu nie obejrzałam koncertu saksofonowego Candy Dulfer w telewizji. Zafascynowało mnie to, że tak można grać na saksofonie i przy tym tak świetnie się bawić więc i ja też zechciałam tak zagrać (śmiech). 

Jak długo już grasz na tym instrumencie? 

Dorota Olech: Dwie trzecie swojego życia (śmiech). 

Który z saksofonistów wywarł na ciebie największy wpływ i dlaczego? 

Dorota Olech: Nie mam swojego wzoru saksofonowego. Cały czas się rozwijam. Mam etapy, że częściej słucham jakiegoś muzyka, ale myślę, że to naturalne. Dla niektórych idolem będzie John Coltrane czy Charlie Parker, ale to wszystko jest uzależnione od poszukiwań, na jakim etapie rozwoju się jest i w którym kierunku się idzie. Na temat tego, kogo teraz słucham moglibyśmy długo rozmawiać. Staram się słuchać najwięcej, jak tylko mogę. Teraz jestem na etapie Chrisa Pottera - świetnego saksofonisty, który ma tak opanowany kunszt gry, że potrafi w ciągu kilku sekund wydobyć z saksofonu całą paletę dźwięków. Do rąk ostatnio wpadła mi tez płyta świetnego włoskiego artysty Stefano di Battista, o którym wcześniej nie słyszałam, a który niesamowicie czaruje dźwiękiem saksofonu. No właśnie każdy świetny saksofonista ma to coś i super, że każdy ma to coś innego. 

W przyszłości masz może zamiar wziąć udział w jednym z międzynarodowych festiwali jazzowych jakim np. jest “Jazz nad Odrą” czy “Bielska Zadymka Jazzowa”? Takie festiwale dają otwartą drogę do wielkiej kariery. 

Dorota Olech: Festiwale to super sprawa, bo otwierają możliwości koncertowania. Poprzez występy na festiwalach ranga muzyczna artysty wzrasta. Ja raczej „wyrosłam” z tego i przestałam być zachłanna zdobywania scen festiwalowych, zwłaszcza kiedy widzę jaka jest konkurencja i co ludzie swoją grą prezentują. Nastawiam teraz się na swój indywidualizm. Wolę iść spokojnie z boku, niż być w tym prądzie. W każdym gatunku muzycznym jest pewien wyścig szczurów. Kto lepszy, kto z kim gra, które miejsce zdobył... Robi się często niezbyt fajny klimat. Nigdy mnie nie kręciła żadna rywalizacja. Wolę robić coś swojego i tym docierać do ludzi, niż stawać na scenach wielkich festiwali, otrzymywać oklaski. Swój egocentryzm zaspokajam innymi sposobami (śmiech). Poczucie spełnienia przychodzi wraz z dojrzałością muzyczną,. Robisz to, co czujesz i chcesz robić, a nie to, czego oczekują inni i co wypada. 

Podobnie jak Fuzzy Birds, stworzyłaś Saksofonarium. Ten projekt tworzą również cztery panie: Paulina Owczarek - saksofon barytonowy, Aleksandra Skierka-Przybyłka - saksofon altowy, Joanna Wróblewska - saksofon sopranowy oraz ty na saksofonie tenorowym. Skąd pomysł na Saksofonarium? 

Dorota Olech, Aleksandra Skierka-Przybyłka, Joanna Wróblewska, Paulina Owczarek / fot.Jan Surmański

Dorota Olech: Saksofonarium było moim pierwszym tworem. Pomysł na ten kwartet zrodził się podczas sztuki w Teatrze Starym, gdzie Mikołaj Grabowski reżyserował spektakl pod tytułem “Sejm Kobiet”. W tej sztuce, w drugim akcie wychodzą cztery saksofonistki i grają trochę demoniczną muzę. Po tym przedstawieniu pomyślałam sobie, żeby zrobić właśnie taki „babski” kwartet, choć być może to wydaje się trochę feministyczne, ale myślę, że budzące też jakieś zainteresowanie. Już wtedy znałam Paulinę, więc poprosiłam, żeby się rozglądnęła za jakimiś dziewczynami, które chciałyby w takie coś wejść. Początkowo nie wiedziałyśmy od czego zacząć, ale potem bardzo fajnie to zaczęło raczkować i o ile wiem, do tej pory jesteśmy jedynym takim kwartetem saksofonowym w Polsce, a w tym roku będziemy obchodzić dziesięciolecie istnienia. 

Dwa lata temu ukazała się płyta po tytułem „Saksofonarium plays Gershwin”. Z jakim spotkała się przyjęciem? 

Dorota Olech: Płyta była wydawana na szybko i była to szybka decyzja. W naszym repertuarze cały czas przewijał się Gershwin. Zaproponowałam więc dziewczynom, żebyśmy może wydały płytę Gershwina jako formę podsumowania, a potem zamkniemy temat. Album nie odniósł spektakularnego sukcesu. Może trochę się przeliczyłyśmy, zakładając, że większość rzeczy ogarniemy same. Z perspektywy czasu mam pewien niedosyt, ale to jest moje zdanie. Może mogłyśmy mniej kameralnie odtwarzać przeboje Gershwina, a bardziej postarać się pokazać Gershwina na nowo. Jako Saksofonarium mamy dość ograniczony repertuar. Inaczej jest z Fuzzy Birds, gdzie możemy wykonywać utwory - standardy w przeróżnych konfiguracjach i każda wie, co ma robić. W Saksofonarium grają cztery saksofony naraz, a każda z nas po pewnym czasie coś swojego wnosi. Występy zespołu mają zawsze przemyślaną i przeanalizowaną formę. Z jednej strony to jest super z drugiej zaś uważam że to bardzo ogranicza, no ale tak jest w kameralistyce... W muzyce najbardziej cenie wolność. Jeśli zaczyna jej brakować to robi się z tego wykonawstwo muzyczne, a ja uważam, że odtwarzanie to tylko droga poznania i zrozumienia muzyki. 

SafaDuo, to było połączenie twojego saksofonu z harfą... 

Dorota Olech: To był mój pierwszy projekt. Zrodził się bardzo przypadkowo. Zawsze fascynowała mnie harfa, była zawsze dla mnie takim niedostępnym instrumentem. Pomyślałam, że taka anielska harfa może spotkać się z takim diabelskim saksofonem i może coś będzie z tego ciekawego. Nagrałyśmy chyba ze dwa lub trzy single z SafaDuo. Utrzymujemy z Agą - harfistką cały czas kontakt, więc może SafaDuo jeszcze powróci. Brałyśmy udział w Międzynarodowym Festiwalu Harfowym w Katowicach. To był chyba też taki pierwszy tak egzotyczny muzyczny duet babski w Polsce. Mam talent do takich „kosmicznych” połączeń - lubię to (śmiech). 

Co dała Ci współpraca z Teatrami “Starym” czy “Groteska”? 

Dorota Olech: Najmilej wspominam Teatr “Groteska”, ponieważ był pierwszym, z którym współpracowałam. Miałam tam bardzo poważną swoją rolę - saksofonistki w spektaklu pt. “Koniec Świata”. Występowałam z aktorami na scenie. Byłam aktorem - muzykiem. Całe życie uczono mnie w grze na moim instrumencie żeby stać prosto, patrzeć przed siebie i myśleć tylko i wyłącznie o wydobywanych dźwiękach. A tutaj reżyser wywraca wszystko do góry nogami i mówi mi, że mam zacząć „charczeć na tym saksofonie”, przejść trzy kroki do przodu, stanąć a potem spojrzeć „zawistnym wzrokiem” na publiczność (śmiech). Na początku myślałam, że stamtąd ucieknę i byłam tym wszystkim przerażona! Tę sztukę grano dość długo. Została zauważona i doceniona przez krakowskie środowisko artystyczne. Sam teatr był dla mnie szkołą życia. Zrozumiałam w pewnym momencie, że muzyk też w jakiś stopniu musi być aktorem w sensie znalezienia sposobu na publiczność. Może albo stać na scenie jak ściana i grać swoją muzykę albo umiejętnie wprowadzać ludzi w swój świat muzyczny i pomóc publiczności odkrywać ich własny świat. Teatr pokazał mi, że są na to różne sposoby. Przecież może być tak, że zagrasz perfekcyjnie i jako muzyk zaspokoisz swoje ego, ale to nie zawsze oznacza, że zaspokoisz potrzeby swoich odbiorców, a przecież grasz dla ludzi, nie dla siebie. Jeśli jest inaczej to Twoja gra nigdy nie poruszy i niczego nie zmieni, a w muzyce chodzi o to żeby zmieniać siebie, innych, świat. Wiem że to takie idealistyczne, ale według mnie taka jest muzyka. 

Teatr Słowackiego w Krakowie 

Jesteś wszechstronną osobą: pedagogiem, producentką muzyczną, saksofonistką, flecistką, prowadziłaś audycje w radiu, współpracujesz z teatrami, spełniasz się wszędzie? 

Dorota Olech: Bywa, że zastanawiam się czy nie za dużo na siebie biorę. Czasem nie potrafię skupić się na jednym, bo za dużo rzeczy mnie interesuje, zbyt wiele mam pomysłów na minutę. Nie mogę polegać tylko na jednym, bo byłoby to dla mnie duże ograniczenie. Ja myślę, że te wszystkie moje projekty jak: SafaDuo, Saksofonarium, LatinSoul czy Fuzzy Birds nie zdarzyłyby się, gdyby nie moja droga muzyczna i przygoda swego czasu z teatrem, radiem, Instytutem Sztuki, szkołą muzyczną gdyby nie te wszystkie rozmowy ze świetnymi ludźmi i genialnymi muzykami. To są takie rzeczy, których się chwytam i bardzo dużo z nich wyciągam, a jeszcze więcej czerpie. 

Czy bycie artystą krakowskim ciągle jeszcze brzmi dumnie? Jakie jest twoje zdanie? 

fot. Dorota Olech & Tomasz Piątkowski

Dorota Olech: Kiedy przyjechałam studiować z Lublina do Krakowa, na początku byłam zachwycona pięknem miasta i jego duchem artystycznym. Teraz, po latach spędzonych w Krakowie już tego tak nie widzę. Mówi się o Krakowie, że nigdy nie zasypia i nigdy się nie budzi. Im dłużej mieszkam w Krakowie tym większe mam wrażenie, że to miasto trwa w pewnym zawieszeniu. Na pewno dalej sprzyja twórczej atmosferze, ale obecnie jest to bardziej nadmuchane, w porównaniu do tego, co było zapewne w przeszłości. Przyznam szczerze, że trochę się rozczarowałam przyjeżdżając z prowincjonalnego Lublina do Krakowa. W Krakowie często dużo mówi się o muzyce, ale za mało robi. Takie mam przekonanie, ale oczywiście nie dotyczy ono wszystkich, bo byłabym w swojej ocenie bardzo niesprawiedliwa. To miasto ma nadal wielu świetnych muzyków, artystów, choć myślę, że Kraków „ciągnie” na renomie z przeszłości. Czy to jest największy artystyczny bufor w Polsce? Hmmm na pewno jest to miasto z olbrzymim muzycznym potencjałem.

(c) Anna i Tomasz Piątkowscy
Współpraca  redakcyjna Izabela Sanocka